| Visuele Deepsky Sterrenkunde in Nederland en België | Kijk ook eens op www.sterrenkunde.nl |
|
Sterren
Wat zijn dat? Sterren zijn grote gasbollen die verhit worden doordat er binnenin kernfusie reacties plaatsvinden. Hierdoor geven sterren licht. De bekendste ster is de Zon. De sterren aan de nachtelijke hemel zijn dus dezelfde soort objecten als onze Zon. Alle andere sterren staan echter zoveel verder weg dan de Zon dat ze ’s nachts als zwakke oplichtende punten te zien zijn. De zon is maar een gemiddelde ster: niet enorm groot, helder of zwaar. Er bestaan sterren die wel 100 keer zoveel massa hebben als de Zon of 100.000 maal helderder zijn dan de Zon. Daarnaast bestaan er ook sterren die 10 keer zo licht zijn of 100.000 maal zwakker dan de Zon. Wat grootte betreft: de kleinste sterren zijn slechts 10 kilometer in doorsnede. Dit zijn neutronensterren. De grootste kunnen honderden miljoenen kilometers groot zijn. Dat is honderden malen groter dan de Zon die een doorsnede heeft van 1,4 miljoen kilometer. Ter vergelijking: de doorsnede van de Aarde is bijna 13.000 km en de afstand van de Aarde tot de Zon is bijna 150 miljoen kilometer. Sterren zijn de belangrijkste objecten in het heelal. Bijna al het licht dat wij in het heelal kunnen zien is afkomstig van sterren. In het heelal bevinden zich ontelbare hoeveelheden sterren. De meeste bevinden zich in sterrenstelsels: grote schijven van gas, stof, en sterren. Een sterrenstelsel bevat vaak enkele honderden miljarden sterren. En als je bedenkt dat het aantal sterrenstelsels in de miljarden loopt, kom je dus tot gigantische hoeveelheden sterren. Sterren ‘leven’ niet oneindig lang. De kernfusieprocessen kunnen niet oneindig lang doorgaan. De zon bestaat waarschijnlijk zo’n 5 miljard jaar en zal het nog 5 miljard jaar volhouden. Andere sterren leven veel korter of langer. Er bestaan veel verschillende soorten sterren. Zo heb je bijvoorbeeld rode reuzen, blauwe reuzen en bruine dwergen. Tot welke soort een ster behoort, is afhankelijk van zijn totale helderheid, kleur, massa, samenstelling en leeftijd. Bijbehorende link: Wikipedia - ster - Uitgebreide informatie over sterren Waar bevinden ze zich? Sterren zijn objecten die behoren tot de galactische deepsky objecten. Dat zijn objecten binnen onze eigen melkweg. Niet alleen in de melkweg komen sterren voor, maar net zo veel in andere sterrenstelsels. Andere sterrenstelsels staan echter zo ver weg dat de losse sterren niet te zien zijn in een amateur sterrenkijker. Aangezien sterren alleen zichtbaar zijn in de melkweg zijn de meeste sterren te vinden langs de lichtende band van de melkweg. Maar sterren zijn ook in andere richtingen veel te zien.
Sterren zijn s’ nachts zichtbaar als zwak oplichtende punten. De belangrijkste verschillen die wij mensen tussen de sterren kunnen zien zijn schijnbare helderheid en kleur. De schijnbare helderheid van een ster hangt af van zijn totale helderheid (ook wel lichtkracht genoemd) en zijn afstand tot ons. De helderste sterren die wij s’ nachts kunnen zien hoeven niet altijd dichtbij te staan. Een bekend voorbeeld is de ster Deneb. Deze ver weg staande ster is ’s nachts goed te zien doordat hij maar liefst 60.000 maal meer licht uitzendt dan de Zon. De dichtstbij staande ster, genaamd Proxima Centauri, is daarentegen een onopvallende zwakke ster. Kleuren van sterren vallen over het algemeen niet zo op. Dit komt hoofdzakelijk doordat mensen in het donker niet veel kleuren kunnen onderscheiden. Hierover valt meer te lezen op de pagina waarnemen. Desondanks zijn bij sommige sterren de kleuren goed te zien. Sterren lijken dan blauwachtig of roodachtig. Ervaren waarnemers kunnen soms veel meer kleuren onderscheiden: blauw, licht blauw, wit, licht geel, geel, licht oranje, oranje, oranje-rood en rood. Bijna alle kleuren van de regenboog dus. De kleur groen is het moeilijkst zichtbaar. Sterren met een bepaalde kleur hebben een letter van het alfabet gekregen. Zo bestaan er bijvoorbeeld K-sterren (waartoe ook de Zon behoort). Van blauw naar rood bestaat er de nogal onlogische reeks O-B-A-F-G-K-M. O-sterren zijn dus erg blauw en M-sterren erg rood. Voor de reeks gebruikt men vaak het ezelsbruggetje: “Oh Be A Fine Girl, Kiss Me”. Naast helderheid en kleur zijn met moeite aan sommige sterren nog andere variaties waar te nemen. Sommige sterren variëren bijvoorbeeld in helderheid. Dit zijn de veranderlijke sterren. Ook zijn veel sterren dubbel. Deze dubbelsterren bestaan uit 2 of meer sterren die om elkaar heen bewegen. Dit is soms met een sterrenkijker te zien. Een laatste interessante groep sterren zijn de snel bewegende sterren. Voor ons mensen lijken alle sterren stil te staan, maar ze bewegen wel degelijk. Bij enkele sterren kan dat zelfs met een sterrenkijker gezien worden. Als je een tekening maakt van de positie van zo’n ster ten opzichte van andere sterren en je kijkt enkele tientallen jaren later nogmaals, zul je kunnen constateren dat die ene ster iets is verschoven ten opzicht van de rest. Welke als eerste bekijken? Op een goed heldere nacht kun je met het blote oog meer dan 2000 sterren zien. Al deze sterren behoren tot de Melkweg, het sterrenstelsel waarin wij ons bevinden. De lichtende band langs de hemel die de Melkweg genoemd wordt bestaat uit ontelbare hoeveelheden sterren. Deze zijn echter niet met het blote oog als individuele sterren zichtbaar. Richt je echter een verrekijker of sterrenkijker op deze lichtende band, dan zul je duizenden zwakke sterren in je beeldveld zien staan. Met een sterrenkijker zijn dan ook vele miljoenen sterren te zien. De sterrenhemel is natuurlijk prachtig om je over te verwonderen, maar aan een willekeurige ster is weinig aparts te zien. Het wordt pas interessant als er iets mee aan de hand is. Soms staan ze bijvoorbeeld op een kluitje en vormen dan een open sterrenhoop of een bolvormige sterrenhoop. Enkele individuele sterren zijn toch de moeite van het vermelden waard. Degenen met een opvallende kleur bijvoorbeeld. Met het blote oog zijn al een aantal gekeurde sterren zichtbaar: Betelgeuse en Antares zijn oranje, Arcturus is geel en Aldebaran is rood. Een lijst van mooie rode sterren die met een sterrenkijker bekeken kunnen worden is hier te vinden. De meeste van deze sterren hebben een variabele helderheid en zijn het roodst op het moment dat ze het zwakt zijn. Bedenk overigens dat het kunnen zien van kleuren in sterren per persoon verschilt. Sommige mensen hebben hier veel meer moeite mee dan anderen en ook de waargenomen kleur verschilt. Voor snel bewegende sterren die bekeken kunnen worden is hier een lijst te vinden. De bekendste (en best waarneembare) snel verplaatsende ster is de ster van Barnard. Deze dichtbij staande ster beweegt met 10 boogseconden per jaar. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
