| Visuele Deepsky Sterrenkunde in Nederland en België | Kijk ook eens op www.sterrenkunde.nl |
|
Supernova restanten
Wat zijn dat? Als een zware ster aan het eind van zijn leven explodeert in een supernova laat hij schil van gloeiend en snel uitdijend gas achter. Dit wordt een supernova restant genoemd. De ster zelf verandert dan vaak in een neutronenster, een klein object van zo’n 10 km in doorsnede dat niet visueel is waar te nemen. De gasschil dijdt heel snel uit: met een snelheid van 1000 tot 10000 km/s. Na 200 jaar heeft de gasschil dan een middellijn gekregen van zo’n 20 lichtjaar. Doordat het gas erg heet is, zend het straling in allerlei golflengtes uit, waaronder ook zichtbaar licht. Dit blijft enkele tienduizenden jaren het geval, terwijl de gasschil enkele honderden lichtjaren in diameter is geworden. Tijdens deze lange periode koelt het gas af en wordt de gasschil afgeremd door al het stof in het heelal. Supernova restanten zijn waarschijnlijk een van de belangrijkste bronnen van elementen zwaarder dan Helium. Het zou daarom best eens kunnen dat de meeste zware elementen in het menselijk lichaam afkomstig zijn van supernova restanten. Waar bevinden ze zich? Supernova restanten zijn objecten die behoren tot de galactische deepsky objecten. Dat zijn objecten binnen onze eigen melkweg. Ze ontstaan rondom sterren en zijn daardoor vooral zichtbaar langs de band van de melkweg aan de hemel. Hier bevinden zich namelijk de meeste sterren. Maar net als sterren zonder supernova restanten eromheen zijn supernova restanten ook in andere richtingen te zien. Niet alleen in onze melkweg komen supernova restanten voor, maar net zo veel in andere sterrenstelsels. Andere sterrenstelsels staan echter zo ver weg dat ze niet te zien zijn in een amateur sterrenkijker.
De bekendste supernova restant is M 1 de Krabnevel. De Krabnevel is het restant van een supernova explosie die op 4 juli 1054 verscheen en door Chinese sterrenkundigen is gezien. De nevel dankt zijn naam aan de 19e eeuwse astronoom William Parsons, ook wel Lord Rosse genoemd. In zijn grote telescoop zag hij dat de nevel vol is met onregelmatige slierten die hem deden denken aan de poten van een krab. In een beginners sterrenkijker ziet de krabnevel er echter uit als een egale vlek zonder details. Om hints van de slierten te kunnen zien is een grote sterrenkijker noodzakelijk. Een andere bekende supernova restant is de Sluiernevel. Deze nevel ziet er heel anders uit. Door een wat grotere sterrenkijker zijn een aantal prachtige maar zwakke nevel slierten te zien die samen een min of meer ronde vorm hebben. Op foto’s is vaak goed te zien dat de nevel een rode kleur heeft. Helaas is deze rode kleur niet visueel te zien: onze ogen zijn niet meer gevoelig voor kleuren als het object heel zwak is. Door gebruik te maken van een smalband deepsky filter of een OIII deepsky filter kan de Sluiernevel veel beter zichtbaar worden. De kleuren licht die door de nevel uitgezonden worden (de blauw-groene OIII emissielijn en de diep rode H-alfa emissielijn), worden namelijk precies door deze filters doorgelaten. De structuren binnen de nevel worden vooral veel beter zichtbaar. Welke als eerste bekijken? Het aantal te bekijken supernova restanten is zeer klein. Daar staat tegenover dat de paar die er zichtbaar zijn wel zeer mooi zijn. Eigenlijk zijn er slechts twee die goed te zien zijn. M1 de Krabnevel is al in een beginners sterrenkijker zichtbaar. Voor het andere object, de Sluiernevel, is een wat grotere sterrenkijker noodzakelijk of een kleine sterrenkijker bij zeer lage vergroting. Zeer gevorderde waarnemers kunnen zich nog wagen aan twee extreem zwakke, maar mooie supernova restanten: IC 443 en Simeis 147. Naast deze twee objecten bestaan er nog meer, maar daarvoor is minstens een 50cm sterrenkijker vereist. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
