Proxima Centauri

De ster Alfa Centauri is op twee na de helderste ster aan de nachtelijke hemel. Alleen de sterren Sirius en Canopus zijn helderder. Evenmin als Canopus is Alfa Centauri niet vanuit Nederland te zien. Daarvoor staat de ster veel te zuidelijk.

Alfa Centauri is een drievoudige ster. Het stelsel is vooral bekend omdat de sterren ervan het dichtst bij de zon staan. De afstand bedraagt slechts 4,3 lichtjaar.

De schijnbare magnitude van het stelsel (dus de gezamen lijke helderheid van Alfa Centaurus A en B) is -0,27.

Het Alfa Centauri-stelsel heeft door zijn korte afstand tot de zon een grote eigenbeweging. Deze bedraagt maar liefst 3,68 boogseconden per jaar (één boogseconde is het 1/3600ste deel van een graad). Dat wil zeggen dat het stelsel zich ieder jaar 3,68 boogseconden aan de hemel verplaatst ten opzichte van de sterren in de omgeving.

Anders gezegd: in ongeveer 490 jaar verplaatst het stelsel zich een halve graad aan de hemel. Dat komt overeen met de schijnbare middellijn van de Volle Maan.

In ongeveer 80 jaar beschrijft Alfa Centauri B een baan om Alfa Centauri A. Omdat beide sterren ongeveer even zwaar zijn is het eigenlijk niet helemaal juist om te zeggen dat de ene ster om de andere draait. Eigenlijk draaien beide sterren om een punt in de ruimte dat iets dichter bij Alfa Centauri A (de zwaarste van de twee) ligt dan bij Alfa Centauri B. Het punt waar ze omheen draaien noemen we het gemeenschappelijk zwaartepunt. Een moeilijk woord hiervoor is barycentrum. De banen die ze beschrijven zijn niet cirkelvormig maar juist zeer elliptisch (dus erg langgerekt). Hierdoor varieert de schijnbare afstand tussen beide sterren behoorlijk: van 2 tot 22 boogseconden. De werkelijke afstand varieert van 11 tot 35 astronomische eenheden. Eén astronomische eenheid komt overeen met de gemiddelde afstand van de aarde tot de zon, ofwel ongeveer 150 miljoen kilometer.

Om de beide heldere componenten draait nog een derde begeleider. Dit sterretje is in 1915 door de Zuid-Afrikaanse sterrenkundige Robert Thornburn Aytoun Innes op de sterren wacht van Johannesburg ontdekt. Die merkte op dat het sterretje een nóg grotere eigenbeweging had dan Alfa Centauri A en B. Namelijk 3,85 boogseconden per jaar. Dit sterretje kreeg de naam Proxima Centauri.

Van de drie sterren van het Alfa Centauri-stelsel staat Proxima Centauri het dichtst bij de zon. Vandaar de naam Proxima, want dat betekent dichtbij. Proxima Centauri is verder geen opvallende ster. Het is een rood dwergsterretje met een schijnbare magnitude van slechts 10,7. De ster straalt maar liefst 13.000 keer minder licht uit dan de zon. Opvallend is de enorme afstand van Proxima Centauri tot de beide heldere componenten. Deze afstand bedraagt maar liefst 1/6 lichtjaar, ofwel meer dan 10.500 astro nomische eenheden. De omlooptijd van het sterretje om de beide anderen is dan ook zo'n half miljoen jaar.

De middellijn van Proxima Centauri is 20 keer kleiner dan de middellijn van de zon. De massa is niet precies bekend, maar moet ergens tussen de 0,05 en 0,15 keer de massa van de zon zijn.

Hieronder geven we in tabelvorm wat meer gegevens over Alfa Centauri A en B ten opzichte van de zon.

Alfa Cen A Alfa Cen B zon schijnbare magnitude -0,04 1,17 -26,7 absolute magnitude 4,3 5,7 4,8 lichtkracht 1,5 0,4 1 spectraaltype G2 K1 G2 middellijn 1,07 1,22 1 massa 1,10 0,85 1 In dit verhaal ben je waarschijnlijk een heleboel woorden tegengekomen die je nog niet kent. Kijk daarom ook eens bij andere trefwoorden zoals sterren, magnitude, spectraaltype en dubbelsterren.