Grote Beer

Het sterrenbeeld Grote Beer is wel het bekendste sterren beeld aan de hemel. Het behoort tot de circompolaire sterrenbeelden. Dat betekent dat het een sterrenbeeld is dat altijd boven de horizon te vinden is. In onze streken komt de Grote Beer nooit op en gaat nooit onder.

De zeven helderste sterren van de Grote Beer worden wel de steelpan genoemd. Het sterrenbeeld Grote Beer is veel groter dan alleen de steelpan. De pan is dan een stuk van het lichaam van de beer. De steel is zijn staart. In het voorjaar vind je de Grote Beer bijna recht boven je hoofd aan de hemel. In het najaar kun je het laag in het noorden vinden.

Hoe de Grote Beer aan de hemel komt? Er was eens een meisje, Callisto, dat heel erg van jagen hield. Daarom beloofde ze de godin van de jacht, Diana, dat ze nooit zou trouwen. Dat deed ze toch en ze kreeg een zoon. Diana was zó boos, dat ze Callisto in een beer veranderde. Jaren later kwam Callisto haar zoon weer tegen, maar toen ze hem wilde omhelzen dacht hij dat de beer hem aanviel. Hij pakte zijn wapens en zou de beer gedood hebben als niet de oppergod Zeus de beer ineens van de aarde weghaalde en aan de hemel zette. Diana wilde niet, dat de beer uit zou kunnen rusten als hij onder de horizon was. Vandaar dat je de Grote Beer altijd kunt zien.

Dit verhaal verklaart niet waarom de beer zo'n lange staart heeft; gewone beren hebben maar een heel klein stompje. Hier voor geeft een indiaanse legende een aardige verklaring: ergens in een bos, waar de bomen 's nachts konden lopen, liep eens een beer tegen zo'n boom op. Deze boom, een eik, werd boos en greep naar de beer, maar hij kon alleen de staart van de beer nog maar te pakken krijgen. De beer rende weg, maar de boom hield vast. Zo liepen ze tot het begin van de morgen achter elkaar aan te rennen en de staart van de beer werd steeds verder uitgerekt. De boom zag dat hij de beer toch niet te pakken kon krijgen en hij moest boven dien terug naar zijn plaats. Toen gaf hij zo'n slinger aan de staart van de beer, dat deze tussen de sterren terecht kwam, met lange staart en al.

Hieronder vind je nog enkele gegevens over de bekende ze ven sterren van de steelpan. Achter de Griekse letteraan duiding vind je de naam van de ster, de afstand in lichtjaar, het spectraaltype, de schijnbare magnitude en tenslotte de absolute magnitude.

 

alfa UMa      Dubhe           96 lj   gK0    1,95   -0,5 

beta UMa      Merak           76 lj    A1    2,44    0,6 

gamma UMa     Phekda          80 lj    A0    2,54    0,6 

delta UMa     Megrez          76 lj    A3    3,44    1,6 

epsilon UMa   Alioth          78 lj    A0    1,68   -0,2 

theta UMa     Mizar           80 lj    A2    2,40    0,6 

eta UMa       Benetnash      163 lj    B3    1,91   -1,6 

De ster Mizar is een prachtige dubbelster. Het is de enige dubbelster waarvan de begeleider (Alcor) met het blote oog zichtbaar is. Dit dubbelstersysteem bevat overigens nog meerdere sterren, maar die kunnen we niet zien.

De Latijnse naam van het sterrenbeeld Grote Beer is Ursa Maior. Bij gebruik van de tweede naamval (genitief) wordt dit Ursae Maioris. Als we het hebben over de ster alfa (a) van het sterrenbeeld Grote Beer zeggen we a Ursae Maioris of we schrijven a UMa want de officiële afkorting van het sterrenbeeld Grote Beer is UMa.

Bij het trefwoord sterrenbeelden vind je een lijst van alle 88 sterrenbeelden die we kennen.