Starburst-stelsels

Dit zijn blauwe sterrenstelsels die veel jonge, hete en zware sterren bevatten. Dat duidt erop dat deze stelsels in hun recente verleden een periode van intense stervorming hebben doorgemaakt. Zo'n geboortegolf van sterren wordt meestal aangeduid met het Engelse woord starburst.

Starburst-stelsels zijn het resultaat van botsingen tussen twee «normale» sterrenstelsels. Bij zo'n ontmoeting wordt het aanwezige gas in de stelsels hevig in beroering gebracht en hier en daar samengedrukt. Dat leidt tot ware geboorte golven in de sterrenbevolking.

Infraroodsterrenkunde is een belangrijk middel om starburst stelsels te onderzoeken, omdat deze in dichte wolken van stof en gas zijn gehuld, die het onderzoek met gewone telescopen ernstig bemoeilijken. Bij infrarode golflengten daarentegen zijn deze stelsels uitermate helder. Die grote helderheid is het gevolg van de geboortegolf van sterren: jonge zware sterren zenden namelijk veel infraroodstraling uit. Zulke sterren, die tenminste achtmaal zo zwaar zijn dan de zon, eindigen hun leven als supernova.

In 1992 begonnen sterrenkundigen van het California Institute of Technology (Caltech) en het Jet Propulsion Laboratory (JPL) in veertig starburst-stelsels te zoeken naar sporen van supernovae. Dat jaar ontdekten ze in het starburst-stelsel NGC 3690 inderdaad een supernova die was verschenen op een infrarood-opname van 9 maart 1992, maar weer was verdwenen op opnamen die in december 1993 waren gemaakt. Pas door te verdwijnen verraadde de supernova zijn aanwezigheid. In 1993 werd in hetzelfde stelsel opnieuw een supernova ontdekt. Deze ontdekkingen bevestigen de theorie dat dit starburst-stelsel inderdaad veel jonge, zware sterren bevat.