Internationale Astronomische Unie

De Internationale Astronomische Unie ( IAU) is in 1919 in Brussel opgericht tijdens de eerste vergadering van de Inter national Research Council. De belangrijkste figuur bij de vorming van de IAU was de Amerikaanse sterrenkundige George Ellery Hale, een man die binnen de sterrenkunde bij zonder veel dingen heeft gedaan.

Nederland werd in 1922 lid van de IAU. Inmiddels heeft de organisatie 7000 leden uit 55 verschillende landen. Ongeveer 2% van deze leden is uit ons land afkomstig. Maar in leidende functies binnen de IAU heeft ons land steeds een veel groter aandeel gehad. Drie presidenten (de hoogste functie binnen de IAU) heeft ons land geleverd. Dat waren de sterrenkundigen Willem de Sitter, Jan Hendrik Oort en Adriaan Blauw. In augustus 1994 is opnieuw een Nederlandse sterrenkundige tot president gekozen. Dat is Lodewijk Woltjer. Verder heeft ons land drie Algemeen Secretarissen geleverd ( Jan H. Oort, P. Oosterhoff en Cees de Jager) alsmede een behoorlijk aantal voorzitters van allerlei commissies binnen de IAU.

Iedere drie jaar houdt de Internationale Astronomische Unie een groot congres. In 1928 kwam deze « General Assembly» zoals zo'n congres genoemd wordt, voor de eerste keer in ons land bijeen. Dat gebeurde in juli van dat jaar in Leiden. Het gehele gezelschap paste toen nog op één foto.

In augustus 1994 vond het driejaarlijkse congres opnieuw in ons land plaats. Dit keer in Den Haag. Hier waren zo'n tweeduizend astronomen uit de gehele wereld aanwezig.

Veel van de activiteiten zijn tegenwoordig verschoven naar speciale lezingen, symposia genoemd. Bij het congres in Den Haag werden naast de algemene bijeenkomst een zestal symposia over uiteenlopende onderwerpen georganiseerd. Dat heeft grote voordelen, omdat een bezoekend sterrenkundige nu zowel de Algemene Vergadering als een IAU-symposium kan bij wonen.

Het belang van persoonlijke contacten tussen astronomen moet niet worden onderschat. Zo'n bijeenkomst is dé gelegen heid om ervaringen en resultaten uit te wisselen. Het grootste gedeelte van de vergaderingen en symposia staat in het teken van wetenschappelijke besprekingen. Maar er moeten ook min of meer zakelijke beslissingen worden genomen. Zo hebben we tegenwoordig een systeem van galactische coördinaten, waarbij het nulpunt in het centrum van ons melkwegstelsel ligt. Zoiets ontstaat natuurlijk niet vanzelf, er moet een besluit over genomen worden. Zo'n besluit wordt voorbereid door een commissie uit de Unie en tijdens de algemene vergadering wordt een beslissing genomen. Zo gaat het ook met zaken als de namen van planetoïden, maankraters en nieuw ontdekte manen.

Als je geen Unie hebt die dat soort zaken coördineert, wordt het al snel een janboel. Internationale sterrenkunde is tegenwoordig nauwelijks denkbaar zonder de Internationale Astronomische Unie.

Dat de Algemene Vergadering van de IAU in sterrenkundige kringen hoog staat aangeschreven blijkt onder meer uit het feit dat men soms belangrijke ontdekkingen bewust een tijdje opspaart om ze tijdens het grote congres bekend te kunnen maken. Iedereen ziet er ongetwijfeld naar uit om tijdens het congres de nieuwste resultaten te horen. En de mensen die nieuws te melden hebben kunnen rekenen op een publiek van misschien wel duizend mensen. Dat is nog eens iets anders dan de vage blikken van een handjevol journalisten.