Beeldfouten

Beeldfouten zijn er de oorzaak van, dat sterren niet meer vol komen scherp worden waargenomen. Hoe sterker je je kijker laat vergroten, hoe meer last je er van hebt.

Er zijn drie verschillende beeldfouten. Dat zijn: We gaan ze hieronder één voor één uitgebreid bespreken.

Allereerst de geometrische beeldfouten. Die naam klinkt nogal ingewikkeld. Toch is het niet zo moeilijk als het lijkt. Er wordt het volgende mee bedoeld. Het objectief (de lens in een lenzenkijker of de spiegel in een spiegelkijker) hoort er voor te zorgen dat alle lichtstralen van een ster in één punt bijeenkomen. Dit punt heet het brandpunt. De afstand tussen objectief en brandpunt wordt de brandpuntsafstand genoemd.

Zoals gezegd is het objectief de oorzaak van geometrische beeldfouten. Natuurlijk zijn die fouten groter bij een objectief van wat mindere kwaliteit. Maar zelfs de beste kijkers zijn niet vrij van deze beeldfouten. En de geometrische beeldfouten zijn groter bij lichtsterkere objectieven.

Wat is een lichtsterk objectief, vraag je je misschien af.

Wel, een lens of een spiegel is lichtsterk als de verhouding tussen brandpuntsafstand en middellijn klein is. Die ver houding wordt vaak openingsverhouding genoemd.

Er zijn verschillende geometrische beeldfouten. We zullen ze in het kort behandelen.

1.Sferische aberratie. Door deze fout worden sterren in het midden van het kijkerveld niet helemaal scherp afgebeeld.

Bij een dure lens of spiegel hoort deze fout niet merkbaar te zijn.

2.Coma. Door coma verschijnen de sterren als een stipje met een veegje er aan. De veegjes zijn naar de rand van het beeld veld gericht. Van het middelpunt af. Hoe dichter bij de rand, hoe groter de veegjes. De sterren lijken net kleine komeetjes.

Vandaar de naam coma. Bij lenzen is er iets aan te doen. Ze worden dan wel duurder. Bij spiegelkijkers is coma bijna altijd onvermijdelijk. Op foto's die met grote spiegelkijkers zijn gemaakt, kun je dat soms zien. Bovendien heb je bij het fotograferen door de kijker eerder last van coma dan bij visueel waarnemen. Visueel waarnemen is kijken door de kijker in plaats van foto's maken. Het beeldveld is groter wanneer je de sterren fotografeert. En hoe groter het beeld veld is, hoe erger deze fout wordt.

3.Astigmatisme. Hierbij zie je de sterren als een streepje.

Net zoals bij coma is de fout aan de rand van het beeldveld groter dan in het midden. Ook bij astigmatisme geldt: hoe groter het beeldveld, hoe erger de fout.

4. Beeldveldkromming. Als je door de kijker kijkt (dus bij visueel waarnemen), heb je hier bijna nooit last van. Bij fotograferen is het hinderlijk. Niet het hele kijkerbeeld komt scherp op de foto. Om er geen last van te hebben zou de film een beetje bol moeten worden gemaakt. Op grote sterren wachten wordt dit soms gedaan.

5. Vertekening. Bij vertekening worden de sterren niet precies op de juiste plaats afgebeeld. In sommige gevallen kan het hinderlijk zijn. Zoals bij het nauwkeurig uitmeten van foto's.

Bij visueel waarnemen zul je er nooit iets van merken. Ook het oculair is nog wel eens de oorzaak van vertekening. Het objectief is niet altijd de schuldige, maar meestal wel.

We hebben nu vijf verschillende geometrische beeldfouten bekeken. Hiervan zijn sferische aberratie en coma de be langrijkste.

Chromatische fouten zijn de tweede soort beeldfouten. Een andere naam is kleurfouten. Hierdoor zie je kleine gekleurde randjes rond de sterren. Deze beeldfout wordt vaak chromatische aberratie genoemd. Een spiegel heeft er nooit last van. Dat is hét sterke punt van een spiegelkijker. Lenzen hebben altijd kleurfouten. Bij een achromatische lens zijn ze echter niet zo groot.
Buigingsfouten zijn de laatste soort beeldfouten. Dit zijn fouten, waar de kijker nu eens helemaal geen schuld aan heeft. In de kijker zie je rond heldere sterren een aantal kringetjes. Die worden naar buiten toe steeds zwakker. Deze kringen worden buigingsringen genoemd. Ze ontstaan doordat licht eigenlijk uit hele kleine golfjes bestaat. Deze golfjes zijn ongeveer de helft van 1/1000ste millimeter lang. De golfjes zelf kunnen we natuurlijk nooit zien. Hoe kleiner de middellijn van het objectief is, hoe beter de buigingsringen te zien zijn. Wel moet de lens of de spiegel van goede kwaliteit zijn.